Neem persvrijheid niet voor lief

Voor een nieuw item van onze jongerenredactie was ik bezig met het schrijven van een script, het gaat over persvrijheid. Ik begin, na te bedenken wat ik wil vertellen, met het uitvoeren van wat deskresearch. Je kent het wel: cijfers, cijfers en nog eens cijfers. Meestal vergeet ik die na een tijdje weer, maar deze keer niet. Één feitje dat ik heb gelezen krijg ik niet uit mijn hoofd: slechts acht procent van alle landen kent persvrijheid.

Door persvrijheid kunnen journalisten betrouwbare informatie doorspelen aan burgers. Toch blijkt: in 2020 zaten er in totaal 274 journalisten (!) in de cel, een recordaantal. Oftewel, de mensen die ervoor zorgen dat het publiek op de hoogte is van de ontwikkelingen in hun eigen land en de wereld om hen heen -naar mijn mening best belangrijk- lopen het risico in de bak gegooid te worden. Puur doordat ze hun werk uitvoeren. Ik vind het krom.

Ik moest denken aan twee Belarussische journalisten: Ekaterina en Daria. Afgelopen februari stonden zij voor de rechter omdat ze een protest hadden gelivestreamd. In november 2020 verzamelde een groep protestanten zich op een binnenplein in Minsk om activist Raman Bandarenka te herdenken en gerechtigheid te krijgen voor zijn dood. Bandarenka werd namelijk eerder door politieagenten doodgeslagen.

Je zou denken: Ekaterina en Daria doen hun werk, verslagleggen van wat zij zien. Maar na het uitzenden van de livestream werd er twee jaar gevangenisstraf tegen hen geëist, onder andere doordat Ekaterina haar bewondering uitsprak over het vreedzame protest.

Wit-Rusland is misschien een ver-van-je-bed-show, maar volgens RSF (Reporters Without Borders) worden ook Europese journalisten vaker fysiek- en online bedreigd. De persvrijheid-ranking van RSF rangschikt landen op basis van hun persvrijheid-situatie: hoe hoger op de lijst, hoe beter. In mijn jongerenredactie-item vertelde ik dat ons land op plek vijf staat. Een dag later zakt Nederland opnieuw een plek in de ranking. Dit komt onder andere door de mensen die met een shovel de auto van een persfotograaf een sloot inrijden en mensen die even extra het gaspedaal indrukken op een parkeerplaats bij een kerk in Urk.

Persvrijheid is meer dan overal het excuus ‘vrijheid van meningsuiting’ aan ophangen. Vooral in de uitzonderlijke situatie van een pandemie moeten we toch kunnen vertrouwen op journalisten die ons land informeren? Door vrijheid van journalisten leer je meerdere perspectieven te bekijken en je eigen mening te vormen. Anders dan in sommige andere landen waar je die eigen mening niet eens mag hebben.

Ons land behoort tot die kleine acht procent waar de persvrijheid situatie (nu nog) ‘goed’ is. Wees er trots op, in plaats van stenen te gooien, geweld te gebruiken en haatberichten te sturen. Zie de journalist niet als een vijand, maar als een vriend die jou alle informatie biedt om je eigen mening te vormen. Hopelijk stijgen we volgend jaar dan weer in die ranking. En ohja, denk af en toe een beetje aan Ekaterina en Daria. Naar zo’n benauwende situatie willen we toch niet toe met z’n allen?

Door Renée Smeets