“Toen ik jong was, had je twee of drie tv-zenders. Ik speelde veel buiten, je had gewoon niet veel informatie. Nu krijg je op 1 dag meer info dan je vroeger in een heel jaar kreeg. Ik heb m’n ernstige twijfels of mensen die enorme hoeveelheid aan kunnen.”
Hij onthulde dat zanger Dotan zijn eigen fanbase was. De muzikant postte positieve berichten over zichzelf vanaf valse profielen. “Nog nooit heeft een verhaal op de voorpagina van de Volkskrant zo veel losgemaakt”, zegt hij tot z’n eigen verbazing hierover. Ook was het Robert die de tweet van Thierry Baudet checkte, waarin de politicus beweerde dat er ‘twee dierbare vriendinnen ernstig lastiggevallen werden door 4 Marokkanen in de trein’. Baudet bleek het incident fors te hebben overdreven en moest de overdrijving rechtzetten. (“Het had wel kunnen gebeuren”, zei Baudet vervolgens).
Maar het meest baanbrekende werk doet Van der Noordaa sinds hij vorig jaar een zelf ontwikkeld digitale methode gebruikt om trollen op te sporen. Trollen zijn nep-accounts op sociale media die bewust proberen de stemming in Nederland te beïnvloeden. Als dat gedaan wordt om politieke beslissingen te sturen, het debat in Nederland te ontregelen, tegenstellingen te vergroten en maatschappelijke onrust aan te wakkeren, dan is er alle reden om die trollen op te sporen. Dus is Robert zelfbenoemd ’trollenjager’. Zijn methodiek, Trollrensics geheten, wordt ingezet door overheden, gemeentes, bedrijven, wie maar wil weten wat er online aan manipulatie wordt ingezet. Zo bracht hij ook de pogingen om de 2e kamer verkiezingen te manipuleren in kaart.
“Zomaar iets retweeten als je een bericht tegenkomt, is gevaarlijk.” Robert weet dat zo het verspreiden van nepnieuws snel gaat. “Zeven jaar geleden hadden we nauwelijks dit soort nepnieuws, wat zich via sociale media verspreidde. Nu is het aan de orde van de dag. Een fors percentage van de mensen stuurt nepnieuws door, ook als ze wel weten dat het niet klopt.” Angst voor, bijvoorbeeld, een pandemie jaagt dat doorsturen aan. “Vooral zij die snel naar het oude normaal terug willen, delen veel onzin covid verhalen. Ze willen versoepelingen afdwingen door alles te verspreiden waaruit zou blijken dat corona allemaal niet zo ernstig is. Dat komt ze zelf goed uit, dan is er een snellere route naar de uitgang. Ook als later blijkt dat het totaal niet klopt wat ze hebben gedeeld, dan laten ze het nog staan, omdat het nu eenmaal is wat hun onderbuik zegt. Covid ontkenners deleten hun berichten met ontkenningen soms alleen als hun vrouw bijvoorbeeld corona heeft gehad.”
“Je benadrukt de tegentellingen, drijft mensen uit elkaar, men wil niet meer weten wat de ander denkt. In Amerika is er een enorme wig tussen de Republikeinen en Democraten gedreven. Die tegentellingen zijn door sociale media zo uitvergroot. Het land is nu extreem verdeeld, dat gaat jaren kosten om te repareren, als dat al lukt.” De bestorming van het Capitool in Washington heeft duidelijk gemaakt dat gevolgen van die polarisatie geen theoretisch probleem meer zijn. “Tegenstellingen worden ook in Europa steeds verder uitvergroot. We hebben de Brexit gehad, waarbij de Engelsen zich terugtrokken. Bij huiszoekingen in Duitsland worden steeds meer wapens gevonden bij extreem-rechtse sympathisanten. Nederland is het derde land van Europa qua extreem-rechtse aanhang, na Polen en Italië, Hongarije mag er trouwens ook zijn. Wij hebben de PVV en het Forum voor Democratie, dat zijn geen splinter-partijtjes meer. Ik dacht dat we na de tweede wereldoorlog hadden gezegd; nooit meer zo’n extreem-rechtse samenleving. And yet here we are. Dat vind ik toch moeilijk om te zien dat dit gebeurt.”
“Daarom ben ik software gaan ontwikkelen, waarmee we het verspreiden van nepnieuws snel kunnen herkennen. Is dat voldoende om het te benoemen? Het is nuttig, nepnieuws moet benoemd worden, maar het is niet genoeg. De overheid moet ook meer geld in de bestrijding steken. Allereerst door betere scholing. Kinderen moeten van jongs af aan nieuwswijs gemaakt worden. Aan de andere kant moeten er meer fondsen komen voor de reguliere media. Voor onderzoek naar het verspreiden van nepnieuws. Je hebt juist nu hele zware, gespecialiseerde onderzoeksjournalisten nodig, die maandenlang mogen spitten. Dertig jaar geleden hadden kranten enorm veel geld. Nu het aantal lezers fors is afgenomen en de advertentiegelden weglekken naar Google en Youtube, moeten al die nieuwsbedrijven beknibbelen. Ze werken met goedkope freelancers die veel snel gemaakte verhaaltjes produceren. Ondertussen vinden mensen online steeds meer alternatieve nieuwsbronnen, die niet hun verhalen hoeven te controleren en goedkoop gemaakt kunnen worden. Dan lezen mensen iets op Facebook en denken ze dat het wel waar moet zijn. Er zijn echt mensen die zo redeneren. Dus er moet nog veel aan educatie gebeuren.”
Natuurlijk kun je zelf ook wat doen. Op Isdatechtzo.nl lees je hoe je kan controleren of iets klopt, als je daar over twijfelt. Ook Robert heeft nog tips: “Als je je afvraagt of iets wel klopt, dan klopt het vaak niet. Zoek dan of meerdere nieuwsbedrijven hetzelfde verhaal brengen. Is er ook een andere bron die dit verhaal meldt? Er zijn ook goeie factcheckers. Op twitter wordt nepnieuws vaak weersproken. Als mensen bijvoorbeeld een 5 jaar oude foto misbruiken om te doen alsof er nu iets is gebeurd, dan staat daar vaak wel onder. Leuk zijn Oma Vaxxi’s Wappiehoekje en je hebt ook KloptDatWel. Maar goed, nepnieuws is zo gemaakt. Dat kan je later wel nuanceren of weghalen, maar veel mensen onthouden toch vooral de negatieve associatie. Als je schrijft dat 5G en corona met elkaar te maken hebben en later meldt dat dit niet klopt, blijft toch het beeld hangen dat 5G iets met corona te maken heeft.”
“Kijk, er is een percentage wat ergens radicaliseert. Als mensen per se willen geloven dat 9/11 een door Israël bedachte actie was, of een deep state complot van de VS zelf, dan bereik je deze mensen niet meer met een ander verhaal. Maar hadden die mensen van jongs af aan geleerd wat er allemaal mis kan gaan met nepnieuws en hoe je dat zelf kan controleren, dan kan je een deel van die radicalisatie voorkomen.” Investeer in goede lesprogramma’s, is daarom de beste aanbeveling die Robert van der Noorda kan geven. “Finland en Litouwen zijn daar veel sterker in. Dat voorbeeld mogen wij volgen.”
